Páginas del blog Ría de Ribadeo

domingo, 3 de marzo de 2024

Ruta por la nieve en el Puerto de Guadarrama


La entrada de hoy en el blog es una de las que me gustan. Ruta de montaña por la Sierra de Guadarrama, y con nieve. Desde siempre me ha gustado ir a la nieve. De pequeño mi padre nos llevaba al puerto de la Garganta, relativamente cerca de Ribadeo, para que jugáramos en ella. Desde que vivo en Madrid, he seguido con ese gusto por la nieve, haciendo rutas en invierno por distintas zonas montañosas. Y desde que nació Sara, siempre que podemos nos gusta ir con ella alguna vez en invierno. Este año, entre lo poco que había nevado hasta ahora, y que cuando lo hizo no pudimos ir, parecía que no llegaba el momento. Pero por fin este fin de semana todo encajaba, y subimos a la sierra a pasar una mañana blanca.


Con niños lo primero es lo primero. Así que antes de nada, estuvimos con las típicas cosas que les encantan a los peques (y también a los mayores, la verdad). Pasamos por todo el abanico de actividades: deslizarse en trineo, lanzamiento de bolas, muñeco de nieve... 



Así hasta que el frío y el cansancio comenzó a hacer mella, y Sonsoles y Sara decidieron que su jornada en la nieve estaba terminando. Ellas volvieron al "campo base" a tomar algo calentito y abrigarse, y para mí comenzó la pequeña ruta desde el Puerto de Guadarrama (más conocido como Alto del León) hasta el pico de Cabeza Líjar.






Decir que no completé el recorrido, ya que decidí darme la vuelta antes. Pero sí fue lo suficiente como para poder disfrutar de los atractivos de la ruta, que no son sólo naturales. Por ejemplo, la zona está plagada de restos históricos de la Guerra Civil. Entre ellos, varios bunkers y nidos de ametralladoras como este.




Pero sin duda en esta ocasión de lo que más disfruté fue de los paisajes nevados, y del frío. Porque sí, del frío también se disfruta.







Y qué decir de esa sensación de encontrarte con zonas de nieve virgen por las que nadie ha pisado todavía e ir abriendo huella.





Tras la caminata en solitario, llegó la hora de darme la vuelta y regresar al "campo base" junto al resto de la "expedición". Terminaba así una estupenda jornada de montaña y nieve en la Sierra de Guadarrama.

Saludos y hasta la próxima.

Imágenes y texto bajo licencia Creative Commons

Enrique Sampedro Miranda

Blog Ría de Ribadeo: www.riaderibadeo.com

domingo, 18 de febrero de 2024

Segundo novo observatorio de aves na Ría de Ribadeo

Fai pouco comentaba no blog a instalación dun novo observatorio de aves en Ribadeo, na zona do Muro de Lamas (ver). Pois ben, xunto con ese, instalouse outro mais, tamén no termo municipal de Ribadeo, nunha zona preto do lugar dos Guildeiros.


Igual que comentaba no caso do primeiro, esta ubicación paréceme tamén acertada, xa que se trata dunha zona da ría que non tiña un lugar apropiado para a observación de aves. Neste punto exacto en que se colocou, ó que se accede por un camiño, hay unha boa perspectiva da zona media da ría. Coa colocación do observatorio, temos agora un lugar cómodo e a cuberto no que instalarnos con todos os nosos pertrechos (trípodes, telescopios, prismáticos, cámaras...). 



Casualmente, fai unhas semanas contactou comigo un dos responsables do proxecto de instalación dos observatorios para solicitarme permiso para usar o contido que no seu día elaborei para un folleto do Concello de Ribadeo (ver folleto). Queren colocar uns carteis nos novos observatorios con esta información. É de agradecer o detalle de que me contactara previamente, posto que como xa comentei noutras ocasións aquí no blog, hai xa uns cantos carteis colocados en varias zonas da ría, con ese contido, e sin facer ningunha referencia ó autor do mesmo, que son eu. Por suposto accedín a ceder o contido, sen ningunha contrapartida, quero deixalo claro, coa única condición de que no cartel figure a autoría e a ligazón a este blog, como é lóxico. E xa postos nisto, ofrecinme a actualizar o mapa que figuraba no folleto, agregando estes dous novos observatorios, de forma que aparezan tamén nos carteis. Como tiña que poñerlles nome, a un deles chameille observatorio do Muro de Lamas, aí estaba fácil a cousa. Pero para nomear o observatorio do que hoxe vos falo, non o tiña tan claro. Así que tras unha pequena "investigación" toponímica cos veciños das casas máis próximas do lugar dos Guildeiros, souben que a zona da pequena praia e enseada sobre a que se sitúa o observatorio chámase O Pernón. Polo que me parecía un nome apropiado para o observatorio. Comenteillo ó responsable do proxecto, e deume a súa aprobación para poñer ese nome no mapa que estaba actualizando para os carteis. Con esa mesma denominación actualicei tamén o mapa que teño en Google Maps cos principais puntos de observación de aves na ría. Aquí podedes consultalo, e ver así a ubicación exacta do novo observatorio do Pernón:

Mapa de Google Maps: puntos de observación de aves Ría de Ribadeo




Saúdos e ata a próxima.

Imaxes e texto baixo licenza Creative Commons

Enrique Sampedro Miranda

Blog Ría de Ribadeo: www.riaderibadeo.com


domingo, 11 de febrero de 2024

Aldeaseca: la llanura encharcada. Enero de 2024.

Laguna del Lavajuelo (Aldeaseca)


A finales del mes de enero, los ríos, arroyos y humedales de la comarca abulense de la Moraña alcanzaron un nivel de agua nunca visto en los últimos años. Hay que remontarse muy atrás para recordar algo similar. El máximo se alcanzó el día 20 de enero, tras las precipitaciones del día anterior. Y hablo de precipitaciones, porque lo que al principio fue lluvia, acabó al final del día por convertirse en nevada. Y como digo, al día siguiente, el agua rebosaba por todas partes. Enseguida las redes sociales comenzaron a hacerse eco de esta situación extraordinaria, que provocó el desbordamiento de ríos que normalmente llevan poca agua o incluso están secos; el corte de carreteras; las inundaciones de fincas; etc. Mi amigo David García me enviaba esta foto esa mañana desde Aldeaseca, en donde podemos ver el Prado Nuevo convertido en un auténtica laguna:

Laguna del Prado, Aldeaseca. Foto: David García (Twitter: @DavesGarca)


Vista la situación, el 23 de enero decidí acercarme en persona por allí, para comprobar cómo estaba todo, y quedé precisamente con David para recorrer juntos algunos lugares de la comarca. Como es lógico, la cosa ya no estaba como el día 20, último día de precipitaciones. Pero igualmente, la llanura seguía presentando un aspecto impresionante. En los más de 20 años que llevo conociendo la zona, nunca la había visto así. Lo más similar a esto lo vi en el año 2013. En aquel momento ya me pareció algo extraordinario, y por eso lo publiqué en el blog. Aunque visto lo de este año, aquello se queda corto. Aquí dejo el enlace por si queréis echarle un vistazo.

https://ria-de-ribadeo.blogspot.com/2013/03/aldeaseca-la-llanura-castellana.html

Y ahora las fotos de cómo estaban distintas zonas de Aldeaseca este pasado 23 de enero de 2024.

Los Prados



Laguna del Prado de las Navas




Los Nigales

Los Ejidos


Algo muy llamativo es que la situación de este año no se ha alcanzado por un fenómeno de lluvias torrenciales, o de varios días de intensas precipitaciones. Viendo los registros de la estación meteorológica de la AEMET en Arévalo, podemos ver cómo el día 19 "tan sólo" se registraron 25 litros por metro cuadrado. Nada extraordinario, ni siquiera llamativo, diría yo... El día anterior, 18 de enero, habían caído unos "pobres" 2,2 litros; 10,8 el día 17; otros 2,2 el 16; 11,8 el día 15... Pero ahí tenemos la clave. La situación no se alcanzó por lluvias torrenciales, sino por la acumulación de agua tras días y semanas de precipitaciones, sumadas a la que habían caído en los últimos meses. Las lluvias de enero fueron la gota que colmó el vaso (o el acuífero, hablando más apropiadamente). Si analizamos los registros de la estación de Arévalo, podemos comprobar cómo en cinco meses ha llovido más que en todo el año 2022. En total, desde septiembre hasta enero, han caído más de 334 mm. (258mm + 75mm)

Precipitaciones en litros por metro cuadrado estación meteorológica de Arévalo


Estos datos son objetivos. Pero creo además que hay que añadir otra cuestión. Ésta sin tener datos contrastados, sino una hipótesis. Y es la posibilidad de que el acuífero de los Arenales, al menos en esta zona, se haya ido reponiendo en los últimos años. Gracias no tanto a las precipitaciones, como al agua aportada por el regadío. El regadío en la comarca tradicionalmente provenía de pozos y excavaciones que lo que hacían era extraer el agua del subsuelo. Con el paso de los años, cada vez había que perforar más profundo para alcanzar el nivel freático, lo que era un claro indicativo de la sobreexplotación del acuífero. Pero en las últimas décadas esto ha cambiado. Ahora el regadío proviene del agua que al efecto se trae del embalse de las Cogotas, en Ávila. Eso ha provocado que antiguos pozos y perforaciones hayan dejado de usarse por lo que ya no se está sacando ese agua del acuífero. Y no sólo eso, sino que además, ahora el regadío está aportando el agua traída de las Cogotas al propio acuífero. Porque toda el agua sobrante que no es aprovechada por los cultivos, se filtra al subsuelo, y a la postre, va rellenando también el acuífero de Los Arenales. Como decía, a falta de datos, es sólo una hipótesis, reforzada, eso sí, por determinadas informaciones que me han ido llegando en este mismo sentido.

Sea como sea, lo cierto es que gracias al agua hemos podido ver imágenes que hacía mucho que no se veían. Y centrándonos en Aldeaseca, quizás la más llamativa de todas ha sido la reaparición de la antigua laguna del Lavajuelo. Hay que remontarse a fotos de archivo para verla como está ahora.




Aquí os dejo también unas estupendas imágenes tomadas desde un dron, que me ha cedido Auxilio Sáez para poder compartir en el blog.


Sobre la laguna del Lavajuelo, decir que he leído que había sido desecada en la concentración parcelaria para destinarla a tierras de cultivo. Sin embargo, la información que a mí me ha llegado, es que esta finca no fue afectada por la concentración, y que siempre perteneció a los mismos dueños. Según me han contado, lo que hicieron en su momento fue una zanja al rededor de la laguna, para evitar que se desbordara cuando había mucha agua. Quizás esta misma zanja sí que drenase agua, pero no con la intención de desecarla, según me cuentan. En años de lluvia la laguna se encharcaba y quedaba inutilizable para el aprovechamiento. Pero en años secos, ésta se cultivaba, siendo un terreno muy fértil. Quizás fue la propia bajada del nivel de agua en el acuífero subterráneo lo que hizo que la laguna finalmente hubiese desaparecido. ¿Estaremos ante una recuperación que nos haga poder verla de nuevo a partir de ahora más veces? ¿O será sólo un espejismo? El tiempo lo dirá...


Después de recorrer estas zonas de Aldeaseca, David y yo nos fuimos hasta el cauce del río Trabancos a su paso por el municipio de Madrigal de las Altas Torres. Personalmente tenía mucho interés en ir a verlo, ya que había visto imágenes impresionantes del día 20 desbordándose en varios puntos. El día 23 no estaba así, lo imaginaba, pero igualmente me causó una gran impresión ver un río con agua. Esto no debería ser nada raro, si no fuese porque este "río", normalmente ya no es tal, sino que es simplemente un cauce, sin una gota de agua. Es un lugar al que suelo acudir todos los años a ver los abejarucos, que anidan en sus taludes. Para que podáis apreciar lo extraordinario de la situación, os pongo primero algunas fotos de cómo está normalmente el "río" cuando yo voy por allí.




Y así estaba el día 23 de enero (recordemos, tres días después de las últimas lluvias).






Para finalizar la entrada, dejo también algunas fotos del entorno de Arévalo. Lo más llamativo para mí fue ver con agua el Arroyo de Palacios Rubios, a su paso por la ermita mudéjar de la Lugareja. Es algo que no había visto nunca desde que conozco la zona, por allí nunca hay absolutamente nada de agua. Y estas imágenes no son nada comparadas con las que pude ver en redes sociales el día 20, donde se veía correr un río como debió hacerlo en el pasado.





También el río Arevalillo iba con su cauce crecidísimo. Se aprecia cómo en el puente viejo el agua pasó por encima, dejando ramas y vegetación acumulada.









Con esto cierro la entrada de hoy. Mi intención ha sido dejar mis impresiones y testimonio de una situación extraordinaria. Ojalá pueda volver a contar algo similar en más ocasiones en el futuro, lo que sin duda sería una buena noticia. Pero por desgracia, no es la tendencia hacia la que vamos, en un clima cada vez más seco en nuestro país, en donde la desecación del suelo y la falta de agua parecen marcar el futuro.

Saludos y hasta la próxima.

Imágenes y texto bajo licencia Creative Commons

Enrique Sampedro Miranda

Blog Ría de Ribadeo: www.riaderibadeo.com